Γνωρίζοντας τον καρκίνο του προστάτη

Ο καρκίνος του προστάτη παραμένει ο δεύτερος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες όπου και υπολογίζεται ένα συνολικός αριθμός 1.100.000 νέων διαγνώσεων κάθε χρόνο. Η επίπτωση της νόσου αντιστοιχεί σε ένα 5% για άνδρες ηλικίας < 30 ετών ενώ αυξάνει σταδιακά για να φτάσει στο 59% σε άνδρες >79 ετών. Σημαντικό επίσης είναι να τονιστεί ότι η γεωγραφική κατανομή της νόσου διαφέρει σημαντικά, με τα μεγαλύτερα ποσοστά να παρατηρούνται στην Αυστραλία/Νέα Ζηλανδία, την Βόρεια Αμερική και την Βόρεια και Δυτική Ευρώπη. Στην χώρα μας παρότι η επίπτωση ήταν χαμηλή τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σταδιακή αύξηση των νέων διαγνώσεων. Τα παραπάνω δεδομένα σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν υπάρχει ασφαλής απεικονιστική ή μη επεμβατική μέθοδος ανεύρεσης του καρκίνου του προστάτη (παρά την τεράστια τεχνολογική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών), οδηγούν σε ψυχολογική πίεση και αβεβαιότητα τον ανδρικό πληθυσμό παγκοσμίως.

Πότε χρειάζεται και τι επίπτωση έχει η βιοψία του προστάτη

Η συχνή παρακολούθηση του PSA και η διενέργεια δακτυλικής εξέτασης από τον ουρολόγο μπορεί να προσφέρουν σημαντική βοήθεια στο να τεθεί η υποψία για παρουσία καρκίνου του προστάτη αλλά σε καμιά περίπτωση δεν είναι ικανές να θέσουν την διάγνωση. Σαφώς η ανεύρεση σκληρίας στην δακτυλική εξέταση ή η σταδιακή αύξηση του PSA μπορούν να θέτουν την υποψία για ύπαρξη καρκίνου αλλά όχι την βεβαιότητα μιας και τα ίδια δεδομένα μπορούν να υπάρχουν και χωρίς την ύπαρξη καρκίνου. Επίσης το υπερηχογράφημα αλλά ακόμα και η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία (ακόμα και η νεώτερη πολυπαραμετρική) δεν είναι ικανές να εντοπίσουν με βεβαιότητα την ύπαρξη ή όχι του καρκίνου εντός του προστάτη. Όταν λοιπόν αναπτυχθεί υποψία τότε το επόμενο βήμα είναι η διενέργεια βιοψίας . Η βιοψία αποτελεί μια επεμβατική πράξη κατά την οποία λαμβάνονται τεμάχια ιστού μέσω βελόνης, και ακόμα και αν πραγματοποιηθεί με αναισθησία δεν στερείται επιπλοκών.

Το σημαντικότερο όμως στοιχείο το οποίο στην χώρα μας ίσως δεν έχει λάβει την απαραίτητη προσοχή εκ μέρους των ιατρών είναι το ψυχολογικό βάρος της αναμονής του αποτελέσματος της βιοψίας. Σε μια πρόσφατη μελέτη μελετήθηκαν 250 ζευγάρια στα οποία ο άνδρας υπεβλήθη σε βιοψία του προστάτη με πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα μιας και είναι από τις λίγες μελέτες που αναφέρεται στον ψυχολογικό φόρτο της συζύγου του ασθενούς. Η μελέτη λοιπόν αναφέρει ότι τόσο οι ασθενείς όσο και οι σύζυγοί τους σε σημαντικό ποσοστό παρουσιάζουν αυξημένο άγχος πριν την βιοψία του προστάτη και για το διάστημα μέχρι την ανακοίνωση του αποτελέσματος και μάλιστα δεν διαφέρει το επίπεδο του άγχος μεταξύ του ζευγαριού, απλά αλλάζει η αιτία του άγχους, μιας και για τους άνδρες η ανησυχία έγκειται στην μετέπειτα σεξουαλική τους ζωή ενώ στις γυναίκες η ανησυχία οφείλεται στις σκέψεις για την ζωή και την ποιότητα της μετά την πιθανή διάγνωση του καρκίνου. Περιέργως το αυξημένο PSA δεν δείχνει να προβληματίζει ιδιαίτερα τους ασθενείς. Σημαντικό ωστόσο είναι να τονιστεί ότι το επίπεδο του άγχους των ζευγαριών μειωνόταν εφόσον είχαν καλή ενημέρωση από τον ουρολόγο τους αλλά και συχνότερες επισκέψεις για να συζητηθούν οι ανησυχίες τους.

Θετικό αποτέλεσμα βιοψίας

Τα πιο σημαντικά αποτελέσματα για τους ασθενείς που λαμβάνουν θετικό αποτέλεσμα για καρκίνο του προστάτη προέρχονται από μια μεγάλη μελέτη των Oba και συν, οι οποίοι μελέτησαν 115 ασθενείς τους οποίους και χώρισαν σε δύο κατηγορίες : αυτούς που έλαβαν θετικό και αυτούς που έλαβαν αρνητικό αποτέλεσμα βιοψίας. Οι πρώτοι παρουσίασαν σημαντικά αυξημένο ρίσκο ψυχολογικού stress μετά την διάγνωση για τους πρώτους 6 μήνες με τα πιο έντονα συμπτώματα να παρατηρούνται κατά τον πρώτο μήνα. Οι κυριότεροι φόβοι των ασθενών ήταν για τις πιθανές παρενέργειες της θεραπείας τους καθώς και για την αβεβαιότητα του μέλλοντος. Είναι μάλιστα τόσο έντονο το άγχος που ένα μικρό ποσοστό αυτών θα αναπτύξουν συμπτωματολογία βαριάς κατάθλιψης. Ένα ακόμα στοιχείο που προκύπτει από την παραπάνω μελέτη είναι ότι σε αντίθεση με την επικρατούσα ιατρική άποψη οι ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές με τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν δεν δείχνουν να μειώνουν το επίπεδο της ψυχολογικής επιβάρυνσης του ασθενούς.

Σύντροφοι ασθενών με καρκίνο του προστάτη

Όπως ήδη αναφέραμε η ψυχολογική επίδραση μιας πιθανής διάγνωσης καρκίνου του προστάτη δεν αφορά μόνο τους άνδρες- ασθενείς αλλά και τις συντρόφους τους. Πριν την βιοψία το άγχος της πιθανής διάγνωσης είναι το ίδιο και για τους δύο συντρόφους με απλά διαφορετική αφετηρία. Ωστόσο οι μεγαλύτερες επιδράσεις αναφαίνονται όταν πλέον ο σύζυγος διαγιγνώσκεται με καρκίνο του προστάτη. Ο πρώτος μήνας που ακολουθεί την διάγνωση είναι και ο πιο δύσκολος ψυχολογικά για τις συντρόφους των ασθενών, στην συνέχεια ακολουθεί πτωτική πορεία αλλά στους 6 μήνες φαίνεται να αυξάνει και πάλι. Οι λόγοι αυτής της αύξησης στους 6 μήνες φαίνεται να είναι το βάρος της ψυχολογικής υποστήριξης του συζύγου, η έλλειψη επικοινωνίας με τον σύντροφό τους αλλά και το γεγονός ότι αναλαμβάνουν την πρακτική στήριξη της οικογένειας και του σπιτιού.

Υπάρχουν λύσεις για την μείωση του άγχους;

Παρά το γεγονός ότι τα ζευγάρια βιώνουν πραγματικά μεγάλες αλλαγές στην ζωή τους, με μεγάλη επίπτωση στην ψυχολογία τους, υπάρχουν λύσεις τις οποίες τόσοι οι ουρολόγοι όσο και οι ψυχολόγοι πρέπει να γνωρίζουν και να είναι έτοιμοι να προσφέρουν. Καταρχάς πρέπει να καλούνται οι ασθενείς να μιλήσουν για τις ανησυχίες τους και να καταγράφονται τακτικά για τους πρώτους 6 μήνες (πολύ πιο μεθοδικά για τον πρώτο μήνα) το επίπεδο του άγχους αλλά και οι αίτιες αυτού. Στη συνέχεια να αναζητώνται λύσεις με βάση τα επιστημονικά δεδομένα πάντα με γνώμονα την γνώση ότι ο καρκίνος του προστάτη σε ένα μεγάλο ποσοστό είναι αντιμετωπίσιμος και οι ασθενείς συνήθως ζουν πολλά χρόνια με πολύ καλή ποιότητα ζωής. Φυσικά σε αυτή την προσπάθεια πρέπει να συμμετέχει και η σύντροφος του ασθενούς με ανάλογο με τον ασθενή τρόπο. Βοηθώντας την σύζυγο να ξεπεράσει τα δικά της άγχη (τα σχετιζόμενα με την διάγνωση του συζύγου) , ο ιατρός βρίσκει ένα πολύτιμο βοηθό στην προσπάθεια να αντιμετωπίσει την δύσκολη ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς του. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλές μελέτες έχουν αποδείξει την αξία της καλής ψυχολογίας στην πορεία των νόσων και του καρκίνου. Πρόσφατη μετά-ανάλυση εξέτασε τις περισσότερες διαφορετικές ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις στην βελτίωση της ψυχολογίας ασθενών με καρκίνο. Οι παραπάνω παρεμβάσεις , οι οποίες διενεργήθηκαν στην πλειοψηφία τους από ειδικούς ψυχολόγους, (γνωσιακές, συμπεριφορικές κλπ) παρότι παρουσίασαν διφορούμενα αποτελέσματα στο σύνολό τους ανέδειξαν μια τάση προς επιτυχές αποτέλεσμα. Η μόνη παρέμβαση που έδειξε στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα ήταν η γνωσιακή-υπαρξιακή θεραπεία και των δύο ατόμων του ζευγαριού. Ο ουρολόγος λοιπόν σε άμεση συνεργασία με τον ψυχολόγο θα πρέπει να καταναλώνει χρόνο και σκέψη ώστε να μειώσει τον ψυχολογικό φόρτο του ασθενούς του γνωρίζοντας ότι η θεραπεία του δεν τελειώνει με ένα χειρουργείο ή μια επεμβατική πράξη, στην πραγματικότητα τότε ξεκινάει.

Πηγές:

• Soloway CT, Soloway MS, Kim SS, Kava BR Sexual, psychological and dyadic qualities of the prostate cancer 'couple'. BJU Int. 2005 Apr;95(6):780-5.
• Oba A, Nakaya N, Saito-Nakaya K, Hasumi M, Takechi H, Arai S, Shimizu N. Psychological distress in men with prostate cancer and their partners before and after cancer diagnosis: a longitudinal study. Jpn J Clin Oncol. 2017 Aug 1;47(8):735-742.
• Oba A, Nakaya N, Hasumi M, Ono-Yanaba K, Saito-Nakaya K, Takechi H, Arai S, Shimizu N. Psychosocial longitudinal study profile and distress of couples in relation to the conduct of prostate biopsy. Jpn J Clin Oncol. 2014 May;44(5):463-71.
• Wootten AC, Abbott JM, Farrell A, Austin DW, Klein B. Psychosocial interventions to support partners of men with prostate cancer: a systematic and critical review of the literature. J Cancer Surviv. 2014 Sep;8(3):472-84.