Είδη και συχνότητα

Η χρόνια προστατίτιδα αποτελεί μια νόσο αρκετά συχνή, αλλά ταυτόχρονα και αρκετά πολυδιάστατη τόσο στην αιτιολογία της όσο και στην συμπτωματολογία και την αντιμετώπισή της. Η χρόνια προστατίτιδα διαχωρίζεται σε κατηγορίες που περιλαμβάνουν: α) Χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα (κατηγορία ΙΙ) β) Χρόνια μη βακτηριακή προστατίτιδα ή σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους (κατηγορίες ΙΙΙΑ-Β) και η ασυμπτωματική φλεγμονώδης προστατίτιδα (ιστολογική προστατίτιδα) (Κατηγορία IV). Παρότι αρκετά συχνή, ο αιτιολογικός μικροβιακός παράγοντας ανευρίσκεται μόνο στο 10% των περιπτώσεων.

Συμπτωματολογία

Η συμπτωματολογία της νόσου ποικίλει σημαντικά μεταξύ των ασθενών αλλά και των κατηγοριών της χρόνια προστατίτιδας. Έτσι συνήθως στην κατηγορία ΙΙ είναι άτυπη και διαρκεί για τουλάχιστον 3 μήνες. Τα κυριότερα συμπτώματα είναι πόνος σε διάφορα σημεία (περίνεο, πέος, όσχεο και βουβωνική χώρα καθώς και συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό (δυσκολία στην ούρηση, συχνουρία, καυσουρία, επιτακτικότητα, νυκτουρία κλπ.). Αντίθετα στις κατηγορίες ΙΙΙ (χρόνιο πυελικό άλγος) ο πόνος εντοπίζεται στον προστάτη και το περίνεο (46%), στην περιοχή του όσχεου ή/και των όρχεων (39%), στο πέος (6%), στην ουροδόχο κύστη (6%), στο κατώτερο τμήμα της οσφύος (2%), τη βουβωνική χώρα, το λαγόνιο οστό ή την ουρήθρα κατά την εκσπερμάτιση ενώ ταυτόχρονα ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα όπως επιτακτικότητα, συχνουρία και δυσκολία στην ούρηση. Είναι σημαντικό να τονιστεί ωστόσο ότι το χρόνιο πυελικό άλγος δεν θεωρείται μια νόσο παρά ένα πολυπαραγοντικό σύνδρομο, το οποίο συνίσταται σε μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ του νευρολογικού, μυοσκελετικού και ενδοκρινολογικού συστήματος και το οποίο επηρεάζεται επιπλέον από διάφορους ψυχολογικούς και συμπεριφοριστικούς παράγοντες και αυτός είναι και ο λόγος που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί.

Διαγνωστική προσπέλαση

Το άλλο βασικό χαρακτηριστικό της χρόνιας προστατίτιδας είναι ότι δεν υπάρχουν ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις που να την ανευρίσκουν. Η μόνη που βοηθά σημαντικά, αλλά είναι αρκετά δύσκολο να πραγματοποιηθεί, τόσο για τον ασθενή όσο και για τον ιατρό, είναι η εξέταση Stamey- Mears. Η εξέταση αυτή απαιτεί την λήψη προστατικού υγρού μετά από μάλαξη του προστάτη, που μερικές φορές είναι αρκετά επώδυνη για τον ίδιο τον ασθενή. Ένα επίσης βοηθητικό εργαλείο για την διερεύνηση της βαρύτητας των συμπτωμάτων ενός ασθενούς είναι τα ειδικά ερωτηματολόγια όπως το ερωτηματολόγια συμπτωμάτων της χρόνιας προστατίτιδας (chronic prostatitis symptom index) τα οποία δίνουν πληροφορίες και για την ανταπόκριση του ασθενούς στην θεραπεία που λαμβάνει. Είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί, ότι η καλλιέργεια σπέρματος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σαν διαγνωστικό εργαλείο από μόνο του αλλά σε συνδυασμό με την εξέταση Stamey Mears και αυτό γιατί πολλοί ασθενείς εμφανίζουν θετική καλλιέργεια σπέρματος αλλά αρνητική Stamey. Οι υπεύθυνοι παθογόνοι μικροοργανισμοί (κατηγορία ΙΙ) περιλαμβάνονται στο φάσμα των υπεύθυνων παθογόνων μικροοργανισμών της οξείας προστατίτιδας (Ε.Coli, Klebsiella, Enterobacter, Pseudomonas, Staphyloccocus,) Πιστεύεται ωστόσο ότι μικροοργανισμοί όπως Mycoplasma, Ureaplasma και Chlamydia spp. δεν συμμετέχουν στην παθογένεια της χρόνια προστατίτιδας. Στην κατηγορία ΙΙΙ η δοκιμασία Stamey, δείχνει πολυάριθμα λευκοκύτταρα, αλλά απουσία μικροοργανισμών.

Θεραπεία

Το πιο βασικό αλλά και ταυτόχρονα δύσκολο πρόβλημα με την χρόνια προστατίτιδα είναι η θεραπευτική της αντιμετώπιση. Η ίσως πιο εύκολη στην αντιμετώπιση είναι η κατηγορία ΙΙ που όμως απαιτεί χορήγηση κατάλληλων αντιβιοτικών για μεγάλο χρονικό διάστημα (3-4 μήνες), ενώ βοηθητική είναι και η συγχορήγηση ενός α1 αδρενεργικού αναστολέα. Σημαντικό ωστόσο είναι να τονιστεί ότι η χρόνια προστατίτιδα είναι μια νόσος που θεραπεύεται μάλλον δύσκολα, τείνει να υποτροπιάζει, και απαιτεί συχνή και συνήθως μακροχρόνια θεραπεία. Αντίθετα, η θεραπεία στην κατηγορία ΙΙΙ είναι σταθμισμένη στην μείωση των συμπτωμάτων και στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ασθενούς παρά στην αντιμετώπιση του αιτιολογικού παράγοντα. Εκτός από αντιβιοτικά (για διάστημα 4- 6 εβδομάδων και στην συνέχεια χαμηλές δόσεις για μεγάλα διαστήματα) βοηθητικά είναι τα αναλγητικά, τα μυοχαλαρωτικά αλλά και δευτερεύουσες υποστηρικτικές θεραπείες (αλλαγές του τρόπου ζωής, βιοανάδραση κλπ.). Νεότερες τεχνικές (κρουστικά κύματα) έχουν δώσει ενθαρρυντικά αποτελέσματα και μένει να αποδείξουν το αν αξίζουν να χρησιμοποιηθούν στην καθημερινή κλινική πράξη.

Επίδραση ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων

Όπως ήδη αναφέραμε το σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους, έχει αρκετές ψυχολογικές προεκτάσεις. Πρόσφατη μελέτη απέδειξε ότι ασθενείς με συγκεκριμένους τύπους προσωπικότητας, όπως οι νευρωτικοί, παρουσίασαν μεγαλύτερα ποσοστά συμπτωμάτων και πτωχότερη ανταπόκριση στην θεραπεία. Άλλο ένα θέμα που έχει ενδελεχώς μελετηθεί είναι η επίδραση ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων στην πορεία της νόσου. Μια σχετικά πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση ανέδειξε ότι ασθενείς με ψυχολογική διαταραχή καταστροφικότητας του πόνου (ο ασθενής περιγράφει τον πόνο με πολύ πιο υπερβολικούς όρους από ότι μέσο άτομο) επηρεάζει σημαντικά την ένταση του πόνου που τελικά αναφέρει ο ασθενής και κατ’ επέκταση και την πορεία της νόσου. Εκτός όμως από διαφορές στην προσωπικότητα των ασθενών, υπάρχουν στοιχεία στην βιβλιογραφία τα οποία υποστηρίζουν ότι 95% των ασθενών με σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους πάσχουν από τουλάχιστον μια ψυχική πάθηση. Οι συνήθεις παθήσεις περιλαμβάνουν σωματικές, καταθλιπτικές και αγχώδεις διαταραχές. Οι ασθενείς αυτοί παρουσιάζουν και διαφορετική αντίληψη στον πόνο (συνήθως υπερβάλλουν). Με βάση τα παραπάνω δημιουργήθηκε μια νέα κατηγοριοποίηση για τους ασθενείς με ΣΧΠΑ (σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους) που ονομάστηκε UPOINT και περιλαμβάνει συμπτώματα από α) ουροποιητικό β) ψυχολογικά γ) αυτοάνοσα δ) λοίμωξης και φλεγμονής ε) νευρικό σύστημα στ) άλγους. Μάλιστα λόγω της μεγάλης επίδρασης των ψυχολογικών παραγόντων, προτείνεται η ταυτόχρονη ψυχοθεραπεία (8 εβδομάδες συμπεριφορική θεραπεία, διαχείρισης άγχους, κοινωνικής υποστήριξης, ομαδικής ψυχοθεραπείας). Τα παραπάνω φαίνεται να βελτιώνουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών πάντα σε συνδυασμό με την θεραπεία της λοίμωξης και της φλεγμονής του προστάτη.

Πηγές:

•  Wang J, Liang K, Sun H, Li L, Wang H, Cao J. Psychotherapy combined with drug therapy in patients with category III chronic prostatitis/chronic pelvic pain syndrome: A randomized controlled trial. Int J Urol. 2018 Aug;25(8):710-715.
• Riegel B, Bruenahl CA, Ahyai S, Bingel U, Fisch M, Löwe B. Assessing psychological factors, social aspects and psychiatric co-morbidity associated with Chronic Prostatitis/Chronic Pelvic Pain Syndrome (CP/CPPS) in men -- a systematic review. J Psychosom Res. 2014 Nov;77(5):333-50.
• Koh JS, Ko HJ, Wang SM, Cho KJ, Kim JC, Lee SJ The association of personality trait on treatment outcomes in patients with chronic prostatitis/chronic pelvic pain syndrome: an exploratory study J Psychosom Res. 2014 Feb;76(2):127-33.
• Brünahl C, Dybowski C, Albrecht R, Riegel B, Höink J, Fisch M et al Mental disorders in patients with chronic pelvic pain syndrome (CPPS). J Psychosom Res. 2017 Jul;98:19-26. doi: 10.1016/j.jpsychores.2017.04.011. Epub 2017 Apr 22.