Ορισμός και είδη

Με τον όρο αιματουρία χαρακτηρίζουμε την ύπαρξη αίματος (ερυθρών αιμοσφαιρίων και αιμοσφαιρίνης) στα ούρα και όχι απλά το κόκκινο χρώμα των ούρων (το οποίο κόκκινο χρώμα μπορεί να οφείλεται και σε άλλους παράγοντες και να μην είναι αίμα όπως για παράδειγμα η βρώση παντζαριών κλπ) . Ανάλογα με το αν το αίμα φαίνεται οπτικά ή όχι η αιματουρία διαχωρίζεται σε μικροσκοπική (όταν υπάρχει αλλά δεν φαίνεται και ανευρίσκεται μόνο σε εξετάσεις ούρων) και σε μακροσκοπική όταν τα ούρα είναι κόκκινα. Επίσης μπορεί να διαχωριστεί σε αρχική, τελική και ολική ανάλογα με το αν εμφανίζεται σε όλη την διάρκεια της ούρησης ή μόνο σε τμήμα αυτής και μετά τα ούρα «καθαρίζουν». Τέλος υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι αν η αιματουρία δεν είναι ολική ή αν το χρώμα δεν είναι έντονο κόκκινο ή αν δεν είναι μακροσκοπική ή αν «περνάει» χωρίς να επανεμφανιστεί δεν είναι επικίνδυνη και άρα δεν χρειάζεται έλεγχο. Εδώ λοιπόν να τονίσουμε ότι αυτό που μας κυρίως μας ενδιαφέρει δεν είναι η αιματουρία αυτή καθαυτή (εκτός και αν είναι πολύ βαριά και κινδυνεύει η ζωή του ασθενούς) αλλά το αίτιο της το οποίο πρέπει να διερευνηθεί σωστά.

Αιτιολογία

Τα αίτια της αιματουρίας διακρίνονται σε παθήσεις  εκτός ή εντός του ουροποιητικού συστήματος. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν αιματολογικές διαταραχές, η λήψη αντιπηκτικών φαρμάκων και οι καρδιαγγειακές παθήσεις (π.χ. ενδοκαρδίτιδα, πολυαρτηρίτιδα). Όσο αν αφορά τις παθήσεις του ουροποιητικού που μπορεί να οδηγήσουν σε αιματουρία αυτές είναι πολλές και μπορεί να είναι από αθώες (όπως μια απλή οξεία κυστίτιδα) μέχρι επικίνδυνες για την ζωή καταστάσεις (όπως καρκίνος του ουροποιητικού). Ωστόσο επειδή σε κάποιες περιπτώσεις καρκίνου του ουροποιητικού  (ουροδόχου κύστεως, ουρητήρα, νεφρού) η ανώδυνη μακροσκοπική αιματουρία είναι το πρώτο και πολλές φορές το μόνο σημείο (το οποίο μάλιστα μπορεί να υφεθεί μόνο του και να μην επανεμφανιστεί), η εμφάνιση της απαιτεί μια ενδελεχή διαφορική διάγνωση για  την έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση του αιτίου.

Διάγνωση και συσχέτιση με τους χαρακτήρες της αιματουρία

Η επώδυνη αιματουρία αποτελεί χαρακτηριστικό της λιθίαση και μερικές φορές συνοδεύεται με ναυτία και έμετο. Επώδυνη αιματουρία μπορεί να οφείλεται και σε οξεία κυστίτιδα (φλεγμονή) συνυπάρχοντας με άλλα συμπτώματα κατώτερου ουροποιητικού (καύσος, δυσουρία, δυσκολία στην ούρηση). Εκτός από τον καρκίνο άλλες αιτίες ανώδυνης αιματουρίας είναι η κοραλλιοειδής λιθίαση (μεγάλη πέτρα στο νεφρό), οι πολυκυστικοί νεφροί (νεφροί με πολλαπλές κύστεις), η υδρονέφρωση (διάταση του νεφρού λόγω χρόνιου κωλύματος) αλλά και νεφρικά παθολογικά αίτια όπως η οξεία σπειραματονεφρίτιδα και η διαβητική νεφροπάθεια που όμως πιο συχνά εμφανίζονται ως μικροσκοπική παρά μακροσκοπική αιματουρία  Επίσης, αιματουρία μπορεί να χαρακτηρίζει και ειδικές λοιμώξεις του ουροποιητικού, όπως η φυματίωση του ουροποιητικού. Τέλος αιματουρία μπορεί να υπάρχει σε παθήσεις του προστάτη από απλές φλεγμονές (που συνήθως συνυπάρχουν και άλλα συμπτώματα) μέχρι και αύξηση του μεγέθους του προστάτη λόγω καλοήθους υπερπλασίας.

Και μόνο η ύπαρξη αίματος στα ούρα απαιτεί ένα πλήρη και ενδελεχή έλεγχο από τον ουρολόγο. Συνήθως ο έλεγχος περιλαμβάνει γενική εξετάσεις ούρων, υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία κοιλίας και σε περίπτωση ανώδυνης αιματουρίας ή υψηλής κλινικής υποψίας σε επώδυνη απαιτείται να διενεργείται και κυστεοσκόπηση ή και περαιτέρω ενδοσκοπικός έλεγχος.

Θεραπεία.

Η αιματουρία δεν είναι νόσος αλλά σημείο κάποιας πάθησης οπότε μετά την ανεύρεση της παθολογίας αντιμετωπίζεται αυτή και έτσι αντιμετωπίζεται και η αιματουρία. Ωστόσο σε βαριές αιματουρίες ή σε αιματουρία οφειλόμενες σε τραύμα ή επιπλοκή χειρουργείου ο ασθενής πρέπει να αντιμετωπίζεται σε οργανωμένο ουρολογικό κέντρο και μπορεί να απαιτήσει την τοποθέτηση ειδικού ουροκαθετήρα και τον καθαρισμό της κύστεως με συνεχείς πλύσεις φυσιολογικού ορού ή ακόμα και ενδοσκοπικό καθαρισμό της κύστεως εντός χειρουργικής αίθουσας.

Συμπέρασμα

Η αιματουρία δεν θα πρέπει ποτέ να θεωρείται ένα απλό σημείο και να αφήνεται χωρίς έλεγχο ανεξάρτητα με το αν εξαφανίζεται άμεσα και δεν επανεμφανίζεται. Εφόσον ένας ασθενής παρουσιάσει αιματουρία πρέπει να συζητήσει με τον ουρολόγο του ο οποίος θα κρίνει αν απαιτείται ή όχι περαιτέρω έλεγχος και ποιος θα είναι αυτός.