Εισαγωγή

Ο προστάτης έλαβε το όνομά του επειδή «προΐσταται» της ουροδόχου κύστεως και όχι επειδή προστατεύει. Ένα από τα αίτια της «διόγκωσής» του είναι η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, η οποία σε ένα μεγάλο ποσοστό των ανδρών οδηγεί σε συμπτωματολογία (συμπτώματα κατώτερου ουροποιητικού) τα οποία επηρεάζουν την ποιότητα ζωής τους σε ποσοστά άνω του 30%. Η μέγιστη συχνότητά της πάθησης αυτής εμφανίζεται σε ηλικίες άνω των 80 ετών ωστόσο ένα μεγάλο ποσοστό ανδρών την εμφανίζει από ηλικίες ακόμα και 40 ετών. Όσον αφορά τα συμπτώματα, 25% των ανδρών 55 ετών και το 50% των ανδρών σε ηλικία 70 ετών παραπονούνται για αυτά, άλλοτε άλλης έντασης.

Παράγοντες κινδύνου

Παρότι πολλές μελέτες έχουν διεξαχθεί με σκοπό την ανεύρεση του αιτιολογικού παράγοντα αυτής της πολύ συχνής πάθησης, ασφαλή συμπεράσματα δεν έχουν εξαχθεί. Έχουν ενοχοποιηθεί παράγοντες όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η αυξημένη πρόσληψη αλκοόλ ακόμα και η συχνότητα των σεξουαλικών επαφών και η χειρουργική απολίνωση των σπερματικών πόρων (με σκοπό την αντισύλληψη), ωστόσο για κανέναν από τους παραπάνω παράγοντες δεν έχουν ανευρεθεί σαφή επιβαρυντικά δεδομένα. Οι μόνοι παράγοντες που είναι γνωστό ότι επηρεάζουν την εμφάνιση αλλά και την περαιτέρω πρόοδο της νόσου είναι η ηλικία και το ύψος των φυλετικών ορμονών (τεστοστερόνη). Νεότερες μελέτες συσχετίζουν ισχυρά την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη (ΚΥΠ) με την κληρονομικότητα μέσω γονιδίων και τοποθετούν τον κίνδυνο των συγγενών πρώτου βαθμού με ΚΥΠ σε τετραπλάσιο.

Ποια είναι τα συμπτώματα κατώτερου ουροποιητικού

Τα συμπτώματα, που οφείλονται στην απόφραξη που προκαλεί ο σταδιακά διογκωμένος προστάτης και στην ανταπόκριση της ουροδόχου κύστης σε αυτήν, ταξινομούνται σε 2 κατηγορίες : τα αποφρακτικά και τα ερεθιστικά. Στα πρώτα ανήκουν η δυσκολία στην έναρξη της ούρησης, η παράταση του χρόνου ούρησης, η ελάττωση της ακτίνας των ούρων, η διακεκομμένη ούρηση, το αίσθημα μετά την ούρηση ότι η κύστη δεν έχει αδειάσει και η επίσχεση ούρων (η ανικανότητα ούρησης παρότι υπάρχει η επιθυμία). Στην δεύτερη κατηγορία ανήκει η συχνουρία, η επιτακτική ούρηση και ακράτεια (ο ασθενής νιώθει έντονα ότι θέλει να ουρήσει και ότι μετά βίας προλαβαίνει να πάει στην τουαλέτα και μερικές φορές «χάνει» και ούρα) η νυκτουρία (ο ασθενής σηκώνεται το βράδυ, μια ή και περισσότερες φορές για να ουρήσει) και ο καύσος κατά την ούρηση (κάψιμο). Τα παραπάνω μπορούν να ελεγχθούν από τον ουρολόγο αντικειμενικά με την βοήθεια ενός ερωτηματολογίου που πρέπει να συμπληρώνουν όλοι οι ασθενείς με την παραπάνω συμπτωματολογία. Το ερωτηματολόγιο ονομάζεται IPSS (International prostate symptom score) και αποτελεί μια εικόνα της βαρύτητας των συμπτωμάτων του ασθενούς. Φυσικά αντίστοιχα συμπτώματα μπορούν να οφείλονται και σε άλλες παθήσεις (φλεγμονές του προστάτη όπως η προστατίτιδα, λιθίαση ουροδόχου κύστεως, νευρολογικές δυσλειτουργίες της ουροδόχου κύστεως κλπ) οπότε ο ασθενής θα πρέπει να εμπιστεύεται τον ειδικό ουρολόγο για να επιτευχθεί σωστή διάγνωση και κατάλληλη θεραπεία.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ΚΥΠ άρα και κατ’επέκταση των συμπτωμάτων της, κυμαίνεται από απλή παρακολούθηση με αλλαγή σημείων της καθημερινότητα των ασθενών (αύξηση της λήψης υγρών, κατάργηση του καπνίσματος και μετριασμός της κατανάλωσης αλκοόλ, αύξηση της φυσικής δραστηριότητας κλπ) μέχρι και φαρμακευτικής και χειρουργικής θεραπείας. Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως το μέγεθος του προστάτη, την ηλικία και προβλήματα υγείας ,η σοβαρότητα των συμπτωμάτων, το επάγγελμα του ασθενούς κ.α. Σημαντικό να τονιστεί ότι η χειρουργική θεραπεία είναι συνήθως η τελευταία λύση και όχι η πρώτη για ένα μεγάλο αριθμό ασθενών ενώ γίνεται επιβεβλημένη σε ασθενείς που παρουσιάζουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (συχνές επισχέσεις ούρων, συχνές ουρολοιμώξεις, αιματουρία, πέτρα ουροδόχου κύστεως, εκκολπώματα ουροδόχου κύστεως κλπ). Η θεραπεία πρέπει να συναποφασίζεται από τον ιατρό ουρολόγο και τον ασθενή ο οποίος πρέπει και να συμμορφώνεται πλήρως σε αυτήν ώστε να επιτευχθούν τα μέγιστα αποτελέσματα.

Ο ρόλος και η επίπτωση της (και στην) ψυχολογίας των ασθενών

Ένα σημαντικό θέμα ωστόσο που πρέπει να αναλυθεί είναι η ψυχολογική επιβάρυνση των ασθενών από τα συμπτώματα του κατωτέρου ουροποιητικού αλλά και το κατά πόσο τα συμπτώματα αυτά μπορεί να οφείλονται στην ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς. Στο πρώτο ερώτημα κλήθηκαν να απαντήσουν οι συγγραφείς μιας μεγάλης μελέτης οι οποίοι και μελέτησαν την πιθανή συσχέτιση των συμπτωμάτων κατωτέρου ουροποιητικού και της εμφάνισης κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής. Σύμφωνα με τα στοιχεία της παραπάνω μελέτης ένα το ½ των ανδρών με τα παραπάνω συμπτώματα παρουσίαζε ταυτόχρονα και κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή. Μάλιστα όσο αύξανε η ηλικία των ασθενών τόσο μεγαλύτερη και ισχυρότερη γινόταν η συσχέτιση. Σε αντίστοιχα αποτελέσματα φαίνεται να καταλήγουν και οι συγγραφείς μιας σχετικά πρόσφατης μελέτης που περιλαμβάνει πάνω από 10.000 ασθενείς. Η μελέτη αυτή απέδειξε με στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα ότι υπάρχει σαφής συσχέτιση της κατάθλιψης και των συμπτωμάτων κατωτέρου ουροποιητικού και η συσχέτιση αυτή είναι και προς τις δύο κατευθύνσεις: Ασθενείς με κατάθλιψη εμφανίζουν πιο συχνά συμπτώματα από το ουροποιητικό αλλά και το αντίστροφο.

Το πιο όμως ενδιαφέρον ερώτημα είναι αν τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν, δεν οφείλονται τελικά σε παθήσεις του προστάτη και μπορούν να προκύψουν από την ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς και το άγχος που αυτός βιώνει. Πρόσφατες μελέτες δεν κατάφεραν να αποδείξουν κάποια συσχέτιση μεταξύ προσφάτων αγχωτικών καταστάσεων ή ψυχοτραυματικών γεγονότων, ωστόσο αυτό που έχει ανευρεθεί είναι ότι ασθενείς με συμπτώματα κατωτέρου ουροποιητικού έχουν μεγαλύτερα επίπεδα άγχους στην καθημερινότητά τους σε σύγκριση με ανθρώπους χωρίς αυτά τα συμπτώματα. Το αν και κατά πόσο τα συμπτώματα αυτά είναι αποτέλεσμα της αγχώδους διαταραχής ή όχι παραμένει ακόμα υπό διερεύνηση. Ακριβώς για τους παραπάνω λόγους δεν πρέπει ο άνδρας να επαναπαύεται θεωρώντας ότι τα συμπτώματα αυτά είναι αποτέλεσμα άγχους, αλλά θα πρέπει να επισκέπτεται τον ουρολόγο του ώστε να διαλευκανθεί ο λόγος ύπαρξής τους και να δίδονται οι κατάλληλες οδηγίες.

Πηγές:

• Martin S, Vincent A, Taylor AW, Atlantis E, Jenkins A, Januszewski A, et al. (2015) Lower Urinary Tract Symptoms, Depression, Anxiety and Systemic Inflammatory Factors in Men: A Population Based Cohort Study. PLoS ONE 10(10): e0137903
• Su-Min Jeong, Beomseok Suh, Soo Hyun Jang, Ho Seong Jin, Nakhyun Kim, Hyuktae Kwon et al Depression and Its Severity Are Strongly Associated with Both Storage and Voiding Lower Urinary Tract Symptoms Independently of Prostate Volume J Korean Med Sci 2015; 30: 1646-1651
• Sanford MT, Rodriguez LV The role of environmental stress on lower urinary tract symptoms. Curr Opin Urol. 2017 May;27(3):268-273.